Sarayburnu Atatürk Anıtı, İstanbul

YERİ: İstanbul, Sarayburnu Parkı

TARİHİ: 3 Ekim 1926 (Anonim 1926 g:1)

SANATÇISI: Heinrich KRIPPEL

YAPTIRAN: Belediye (Aslanapa 1993:45; Elibal 1973a:195)

PROJELENDİRİLME BİÇİMİ: Sipariş (Gezer 1984:87)

SEÇİCİ KURUL: Belediye Başkanı. Emin Bey başkanlığında bir komisyon (Aslanapa 1993:45; Gezer 1984:87)

MALİYETİ: 15.000 TL. (Anonim 1962:201)

YAPIM YERİ: Avusturya/Viyana, Vereinigte Metallwerk (Elibal 1973 a:194)

ANIT

Malzeme: Heykel bronz, kaide mermer.

Boyutlar: Heykel yaklaşık 3 m., kaide 3 m.

Yazıtlar: Heykelin tarıh-i rekzi 1926 10

TESCİLNO:-

TARİHÇE : Anıt Sarayburnu Parkı'ndadır. Buraya bir Atatürk heykeli dikilmesi fikri dönemin Belediye Başkanı Emin Bey'e aittir. Belediye Meclisi tarafından da onaylanan bu önerinin hayata geçirilmesi için bir komisyon kurularak çalışmalara başlanmıştır (Gezer 1984:86). Heykelin yapımı Gezer'e göre(1984:86) H.Krippel'e verilmiştir.

25 Ağustos 1925 tarihinde Anıtın temeli, bir törenle atılmıştır. Bir yılı aşkın bir sürede tamalanarak 3 Ekim 1926'da açılış töreni yapılmıştır. Törende Şehremini Muhittin Bey bir konuşma yapmıştır (Anonim 1926g).

TANIM: Kaide ve heykel olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Kaide, iki kademeli dörtgen bir platform üzerinde yeralmaktadır. Kaidenin üç cephesine bronz madolyonşeklinde yazıtlar monte edilmiştir. 1994 yılında bunlardan yalnızca bir tanesi mevcuttu. Bugün ise hiç biri mevcut değildir. Kaidenin çevresi 70 cm. yüksekliğinde bir duvarla çevrilidir. Dikdörtgen kaide üzerinde sivil giysili Atatürk figürü yer almaktadır. Atatürk, takım elbise içinde, devlet adamı kimliğiyle görülmektedir. Sarayburnu, Atatürk Anıtı, ele alınan dönem içinde Atatürk'ün devlet adamı kimliği ile betimlendiği az sayıdaki örneklerden biridir. Bununla birlikte Cumhuriyet Türkiye'sinin ilk anıt heykelidir. Sağ eli belinde, sol elini yumruk biçiminde sıkmış, başı dik, kaşları hafif çatık, gözleri hafif kısıktır. Vücudun yay gibi gergin, dinamik duruşu ve bu mimikleriyle bir kararlılık ifadesi taşımaktadır. Heykelin kaidesinin önünde Hattat Kamil Akdik’in yazısı ile “tarihi ihtilas 1336”, arka yüzünde heykelin dikiliş tarihi 1926, yan tarafında Cumhuriyet’in ilân tarihi yazılıdır. Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti İstanbul'da, Atatürk'ü bürokrat kimliğiyle betimleyen bir anıtın dikilmiş olması, bu Anıtın Cumhuriyet ve çağdaşlığı, diğer bir deyişle yeni siyasal rejim ve yaşam biçimini simgeliyor olduğunu düşündürmektedir.

Anıt 16 Ekim 1926'da Fransız L'Illustration'a kapak olmuştur.

Anıtın bir kartpostalı

Kaynak: A A M Cumhuriyet Dönemi Anıt Heykelleri, Yrd. Doç. Dr. Kıvanç Osma, Ankara 2003. ISBN: 975-16-1678-6. Sayfa:32-33