Atlı Atatürk Anıtı, Etnografya Müzesi, Ankara

YERİ: Ankara, Etnoğrafya Müzesi Önü

TARİHİ: 24 Ekim 1927 (Anonim 1927a:l)

SANATÇISI: Pietro CANONICA

YAPTIRAN: Maarif Vekaleti (Eyice 1986:9)

PROJELENDİRİLME BiÇİMİ: Yarışma (Eyice 1986:9)

SEÇİCİ KURUL MALİYETİ: -

YAPIMYERİ: İtalya/Trino (Eyice 1986:17)

ANIT

Malzeme: Heykel; bronz, Kaide; mermer

Boyutlar: Heykel; 5 m., Kaide; 3 m.

Yazıtlar:-

TARİHÇE: Anıt, eski namazgah olan tepede İnşa edilen Etnoğrafya Müzesi önündedir. Bu anıt döneminde kente oldukça hakim bir noktaya dikilmiştir. Eyice (1986:8)'ye göre Canonica, Türkiye Cumhuriyeti'nin açtığı anıt yarışmasını kazanmış ve projesini uygulamıştır. Ancak bu bilgiyi içeren başka bir kaynağa ulaşılamamıştır. Heykelin dökümü İtalya'da dökülmüştür. Kaideyi süsleyen kabartmalar ise Venedik'de yapılmıştır. Hatta açılış törenine yetişmemiş bir süre sonra yerlerine monte edilmiştir (Anonim 1927e:2). 1927 yılının Haziran ayında Ankara'ya getirilen Heykel kaideye 29 Ekim 1927 günü konmuş ancak açılış töreni 4 Kasım 1927 tarihinde yapılmıştır (Anonim 1927a; Anonim 1927f).

Atlı Atatürk Anıtı

Anıtın açılış töreni saat onbuçukta başlamıştır. Açılış törenine Meclis başkanı Kazım Paşa, Belediye Başkanı Asaf Bey, hükümet erkanı, heykeltraş Canonica ve halk katılmıştır. Davetlilerin töreni izlemesi için ahşap bir tirübün kurulmuş, müze içinde de bir büfe hazırlanmıştır. Asaf Bey'in yaptığı konuşmanın ardından İsmet Paşa'nın kurdeleyi kesmesi ile anıt açılmıştır (Anonim 1927a:1,2).

TANIM: Anıt, bir platforma oturan dikdörtgen prizma şeklinde, iki kademeli kaide üzerinde yükselmektedir. Kaidenin üzerindeki heykelde Atatürk, at üzerinde gösterilmiştir. Atatürk'ü taşıyan at üç ayağı üzerinde durmaktadır. Sağ ön ayağı yerden yüksekte, dizden doksan derecelik bir açıyla kıvrılmıştır. Bu duruş atın hareket halinde olduğunu göstermektedir. Atatürk sağ eli yana uzanmış, sol eliyle atının dizginlerini tutmaktadır. Başı sola çevrilmiştir. Atın üzerinde dimdik oturmaktadır. Ancak son derece dingin bir yüz ifadesi taşımaktadır. Mareşal üniforması ve yüz ifadesi ile Atatürk, bu anıt heykelde zafer kazanmış komutan olarak betimlenmiştir.

Madalyonlar

Kaidenin alt kademesinin yan yüzlerinde üçer tane, ön ve arka yüzünde ikişer tane girlandlarla çevrili madalyon yer almaktadır. Yan yüzlerdeki madalyonların içleri boş olan kaidede ön yüz ve arka yüzdeki madalyonların içlerinde bronz, alçak kabartınalar bulunmaktadır. Ön yuzun sağ kısmındaki madalyonda bir zafer sahnesi betimlenmiştir; Atatürk, Başkumandanlık Meydan Muharebesi'nde giydiği kalpaklı mareşal üniforması ile görülmektedir. Esir düşman komutanı, Trokopis kılıcını, Atatürk'e teslim etmektedir. Sol kısımdaki madalyon Türk gençliğinin muzaffer komutana teşekkür ve sevgi sunuşunu ifade etmektedir. Burada, üstü açık arabasının içinde oturan Atatürk'e buket sunan çocuklar ile arka planda coşku içindeki halk betimlenmiştir.

Arka yüzün sağ tarafındaki madalyonda, ön düzlemde, merkezde Atatürk karşısındaki erkek figürü ile el sıkışırken gösterilmiştir. Çeşitli düzlemlere yerleştirilen sekiz erkek figürü olayı seyretmektedir. Sol taraftaki madalyonda ise Atatürk, Meclis binası içinde kürsüde konuşurken betimlenmiştir.

Kaidenin daha yüksek olan ikinci kademesine geniş profillerle geçilmektedir. Bu kısmın iki yan yüzünde birer tane, alçak kabartma, bronz pano monte edilmiştir. Sol tarafta yer alan savaş sahnesi Ulusal Kurtuluş Savaşı'nı simgelemektedir. Bu panoda Sakarya Muharebesi betimlenmiştir. Sağ taraftaki panoda ise arka düzlemde kale, sol üst köşeden başlayarak panonun yaklaşık üçtebirine yayılan bir güneş betimlemesi görülmektedir. Kale ile gösterilen kent Ankara'dır (Anonim 1927e:2). Savaşın kazanılması ile  birlikte Ankara'nın üzerine doğan güneş ise özgürlük ve barışı yansıtmaktadır.

Kaynak: A A M Cumhuriyet Dönemi Anıt Heykelleri, Yrd. Doç. Dr. Kıvanç Osma, Ankara 2003. ISBN: 975-16-1678-6. Sayfa:36-39

Atlı Atatürk Anıtı Görselleri