Atatürk'ün Adana Ziyareti (19 Kasım 1937)

13 Kasım 1937 tarihinde Doğu Anadolu gezisine çıkan Atatürk, gezi kapsamında Sivas, Malatya, Diyarbakır, Elazığ, Adana, Mersin, Afyon ve Eskişehir’i ziyaret etmiştir.99 Doğu Anadolu dönüşü geceyi Misis’te geçirmiştir. Bu esnada Başbakan Celal Bayar, İçişleri Bakanı Şükrü Kaya, Bayındırlık Bakanı Ali Çetinkaya, milletvekillerinden İsmail Müştak Mayakon, Ali Kılıç, Salih Bozok, Dr. Neşet Ömer ile Sabiha Gökçen de kendisine eşlik etmiştir.¹

Gece saat 02.45’de Adana’ya gelen Atatürk, geceyi vagonunda geçirmiştir. Bu esnada kendisini görmek isteyen Adanalılar da bütün gece istasyon civarında beklemişlerdir. Ulu Önder’in merasim yapılmaması yönünde talimatına rağmen kadını-erkeği, genci-yaşlısı binlerce Adanalı istasyon civarını hıncahınç doldurmuştur. Bu durumu dönemin basını, “Ulu Önderi yalnız Adanalılar değil, bütün Çukurovalılar karşıladı” şeklinde değerlendirmiştir.² Saat 12.00’ye doğru 21 pare top atışını müteakiben fabrikaların düdüğü ve askerî bando ile binlerce Adanalı tarafından karşılanan Ulu Önder’in şehirde ziyaret ettiği ilk yer ise kendi adının verildiği park ile parkın ortasında bir kale gibi duran heykeli olmuştur. Uzun süre heykeline baktıktan sonra arkasında yazılı olan “Bende bu vakayiin ilk hissi teşebbüsü bu memlekette, bu güzel Adana’da vücut bulmuştur” cümlesini okumuştur.³

Atatürk parktan çıkacağı sırada Adana Kız Lisesi öğrencilerinden Meliha Yurtman ve Sabahat Türkmen isimli Hataylı iki kız öğrenci ellerinde buketlerle yanına yaklaşmış ve Meliha Yurtman ismindeki kız şu veciz nutku söylemiştir:⁴

“Yaratıcı! Kurtarıcı, Ulu Önder!

Bugün hürmetle ellerinizi öpen yarının kahraman Türk erlerinin anneleri olacak Türk Hatay kızlarıdır. Türk âlemine yarattığınız sonsuz büyük varlıklara ilâve ettiğiniz Türk Hatay istiklâli, millî tarihimizin ebedî ölmez eserlerinizin yanında daima ufak bir misal teşkil edecektir.

Bugün Hataylılar, yüce Atalarına sonsuz bağlılıklarını, minnettarlıklarını, şükranlarını sunar, ellerinizden öperler.”

Parktan sonra İsmet İnönü Kız Enstitüsü’ne giden Atatürk, bir süre müdirenin odasında dinlenerek okulun kadrosu ve programı hakkında bilgi almıştır.

Atatürk Adana'da İsmet Paşa Kız Enstitüsü'nünde bir derste. (19 Kasım 1937)

Atatürk Adana'da İsmet Paşa Kız Enstitüsü’nde tarih dersi dinlerken. (19 Kasım 1937)

Bu esnada kendisine enstitü öğrencileri tarafından yapılmış olan kahve likörü ile pasta ikram edilmiştir. Bir süre dinlendikten sonra enstitünün atölyelerini gezip tarih dersine girmiştir. Bu sırada Korbuklar’ın ve Terkeşler’in tarihini anlatan öğrenci Memduha’yı dinlemiştir. Müteakiben öğrencilere sorular sorarak Tarsus civarına asırlarca önce yerleşen Terkeş kavminden bahsederek Tarsus’un eski adının Terses olduğunu ve bu konularda araştırma yapılması gerektiğini söylemiştir. Enstitüden çıktıktan sonra Millî Mensucat fabrikasının arkasından geçerek şehri dolaşırken otomobili dar bir yolda çamura saplanmıştır. Bu yolun yapılmasını emrettikten sonra halkın alkışları arasında saat 13.00’de Adana’dan ayrılarak Mersin’e doğru hareket etmiştir.5

Atatürk Adana'da İsmet Paşa Kız Enstitüsü'nünde bir derste. (19 Kasım 1937)

Atatürk Adana'da İsmet Paşa Kız Enstitüsü'nünde. (19 Kasım 1937)

1 “Ulu Önderimiz Seyahate Çıktılar”, Yeni Adana, 13 Teşrinisani 1937.

2 “Adana’mızı Şereflendiren Büyük Şef Dün Tetkiklerde Bulundular”, Türk Sözü, 20 Kasım 1937; “Sefa Geldiniz Ulu Önderimiz”, Yeni Adana, 19 Teşrinisani 1937; “Atatürk Gece Adana’ya Şeref Verdiler”, Ulus, 19 Sonteşrin 1937; “Ulu Önder Büyük Tezahürat İçinde Adana’ya Vâsıl Oldu”, Cumhuriyet, 19 İkinciteşrin 1937; “Atatürk Çukurova’nın İhtiyaçları ile Çok Yakından Alakadar Oldular”, Ulus, 20 Sonteşrin 1937.

3 “Sefa Geldiniz Ulu Önderimiz”, Yeni Adana, 19 Teşrinisani 1937; “Adana’mızı Şereflendiren Büyük Şef Dün Tetkiklerde Bulundular”, Türk Sözü, 20 Kasım 1937; “Atatürk Çukurova’nın İhtiyaçları ile Çok Yakından Alakadar Oldular”, Ulus, 20 Sonteşrin 1937; “Büyük Şefimiz, Dün Adana ve Mersin’de Tetkikat Yaptı”, Cumhuriyet, 20 İkinciteşrin 1937; Toros, Adana Seyahatleri, 3. Baskı, s. 81.

4 “Atatürk Çukurova’nın İhtiyaçları ile Çok Yakından Alakadar Oldular”, Ulus, 20 Sonteşrin 1937; “Adana’mızı Şereflendiren Büyük Şef Dün Tetkiklerde Bulundular”, Türk Sözü, 20 Kasım 1937; Toros, Adana Seyahatleri, 3. Baskı, s. 83; Evinç, a.g.m., s. 34.

5 “Atatürk Çukurova’nın İhtiyaçları ile Çok Yakından Alakadar Oldular”, Ulus, 20 Sonteşrin 1937; Cumhuriyet, 20 İkinciteşrin 1937; “Adana’mızı Şereflendiren Büyük Şef Dün Tetkiklerde Bulundu”, Türk Sözü, 20 Teşrinisani 1937; Toros, Adana Seyahatleri, 3. Baskı, s. 84-85; Evinç, a.g.m., s. 34; “Sefa Geldiniz Ulu Önderimiz”, Yeni Adana, 19 Teşrinisani 1937.

Erdem ÇANAK*
Atatürk’ün Adana Ziyaretleri *Yrd. Doç. Dr., Çukurova Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü Öğretim Üyesi
Kaynak: Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı: 90 Kasım - 2014