I

ATATÜRK SOYADI 

Soyadı Kanunu çıktıktan sonra Gazi Mustafa Kemal Paşa için soyadı aranmaya başlandı. Bu konuda gerek Atatürk'ün sofrasında ve gerek CHP Meclis gurubunda ona layık bir soyadı bulmak için ileri gelen dil ve tarih uzmanlarının katılımlarıyla toplantılar yapılmış, bazı isimler tespit edilmiştir. Yapılan listedeki adlar Atatürk'e arz edilmiş ve Atatürk ise; "Arkadaşlarla bir kere konuşalım" demesi üzerine ikinci bir görüşmeye bırakılmıştır.

Çankaya'da yapılan son bir toplantıda Saffet Arıkan'ın bir yazısında kullandığı "Türkata", "Türkatası" gibi iki ad kendisine arz edilmiş fakat Atatürk'ün:

- "Birde arkadaşlar ne buyururlar bakalım" demesi üzerine Konya Milletvekili Naim Hazım (Onat) Bey;

- "Müsaade buyurulur mu Paşam?" diye söz istemesi üzerine Atatürk;

- "Arkadaşlar lütfen hocamızı dinleyelim" diye sözü kendisine bırakır.

Naim Hazım Bey Türk Dil Kurumunda da çalışmıştır. Türkçe'yi ve Osmanlıca'yı çok iyi biliyordu. Her iki alanın dil, kurallarını gerçekten iyi biliyordu.

Düşüncelerini şöyle açıkladı:

"Türkata", "Türkatası" gerek yazılışta, gerek söylenişte bana biraz tuhaf geliyor. Arkadaşlar biliyorsunuz. Tarihimizde bir "Atabey" sözü unvanı vardır. Anlamı da yine biliyorsunuz, Bey'in, Emir'in, Şehzade'nin Hatta Hükümdar'ın ilimde, idarede, askerlikte mürebbisi, müşaviri, hocası demektir. Atabey, kulllanılmış tarihe geçmiş bir Unvan-ı resmidir. Bu unvanı taşıyan bir çok Türk Büyüğü vardır. Binaenaleyh bizde Türk'e her alanda atalık etmiş Türklüğü kurtarmış istiklaline kavuşturmuş olan Büyük Gazi'mize Atatürk: diyelim, bu soyadını verelim. Bu bana, şivemize de daha munis, daha uygun gibi geliyor" der.

Gazi Mustafa Kemal Paşa, Naim Hazım Hoca'nın açıklamasını yerinde bulur ve kendisine teşekkür eder. Atatürk soyadı ittifakla kabul görür. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlıgına üç maddelik bir kanun sureti verilir.

Kanun Numarası: 2587

Kabul Tarihi: 24.11.1934

Resmî Gazete Tarihi ve No: 27.11.1934 - 2865

Yayımlandığı Düstur: Tertip:3, Cilt:16, Sayfa:4

     Madde 1- Kemal öz adlı Cumhurreisimize "Atatürk" soyadı verilmiştir.

     Madde 2- Bu kanun neşir tarihinden muteberdir.

     Madde 3- Bu kanun Büyük Millet Meclisi tarafından icra olunur.

Bu Kanun TBMM'nin 24 Kasım 1934 tarihli toplantısında oy birliği ile kabul edilmiştir.

17 Aralık 1934'te kabul edilen ikinci bir yasa ile "Mustafa Kemal'e verilen Atatürk soyadının veya bunun başına ve sonuna söz konularak yapılan adların hiç bir kimse tarafından öz yada soyadı olarak alınamayacağı" hükmü getirilmiştir.

Kemal öz adlı cumhurreisimize verilen soyadı hakkında kanun
Kanun Numarası: 2587
Kabul Tarihi: 24.11.1934
Resmî Gazete Tarihi ve No: 27.11.1934 - 2865

Madde 1 – Kemal öz adlı Türkiye cumhur reisine 24/11/1934 tarih ve 2587 sayılı kanunla verilmiş olan ATATÜRK soyadı yalnız tek şahsına mahsustur, hiç kimse tarafından öz ve soyadı olarak alınamaz kullanılamaz ve kimse tarafından hiçbir suretle bir kimseye verilemez.
Madde 2 – "ATATÜRK" adının başına ve sonuna başka söz konarak öz ve soyadı alınamaz ve kullanılamaz.
Madde 3 – Bu kanun hükmü 24/11/1934 tarihinden başlar.
Madde 4 – Bu kanunun hükmünü yerine getirmeğe dahiliye vekili memurdur.

25 Temmuz 1934 tarihli Hakimiyeti Milliye Gazetesi.

Kaynak: Mustafa Kemal Olmak, Dr. Eren Akçiçek, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, 1.Basım 2004. ISBN: 975-6448-56-3. Sayfa: 195-197

Atatürk'ün Anıtkabir Müzesi'nde sergilenen, Latin harflerine geçmeden önce verilen nüfus hüviyet cüzdanı. (Ankara-Hacıbayram kayıtlıdır)

II

ATATÜRK SOYADI 

O’nun Atatürk adını alması üzerine konuşulduğu bir sırada orada değildim. Bu yolda karar verildikten sonraki akşam O’nun sofrasında bulunuyordum. Bu kararı bildirdi ve düşüncemi sordu.

- “Mustafa Kemal adıyla parlak zaferler kazandınız, ün saldınız, çürümüş bir imparatorluktan dipdiri bir Cumhuriyet çıkardınız, büyük devrimler yaptınız, bu adı bırakmak doğru olmaz,” dedim.

Atatürk, yalnız şu karşılığı verdi:

- “İbn-i Sina’ya neden kızıyorsun?”

-“Doğru” dedim ve tartışma kesildi.

Bu olayı onun keskin ve adamına göre etkili ve inandırıcı tartışma yollarından birini göstermek için anıyorum.

HİKMET BAYUR, Prof.

Kaynak: Atatürk’ten Anılar, Kemal Arıburnu, İnkılap Kitapevi 1998. ISBN: 975-10-1392-5. Sayfa:54