Irak Kralı Faysal’ın Türkiye Ziyareti

Türk basını Irak Kralı’nın Türkiye’ye yapacağı ziyaretle ilgili haberleri bir kaç gün önceden haber vermeye başlamıştır. Bu haberler yukarıda yazıldığı gibi Kral’ın Ankara’ya ne zaman, nasıl geleceği ve nasıl karşılanacağı ile ilgili olmuştur.

5 Temmuz 1931 tarihli Vakit gazetesi, Kral Ankara’ya gelmeden önce vermiş olduğu bir haberde; Kral Faysal’ın uzun zaman yanında kalmış, ismini vermediği bir şahsın anlattıklarından naklen, bir kaç ay evvel Ankara seyahati söz konusu olunca Kral’ın, “Gazi ve İstanbul” diyerek, hiçbir seyahatin kendisini bu kadar memnun edemeyeceğini yazmıştır. Yine aynı haberde; Kral’ın bir tek oğlu olduğu, onun da şu anda İskenderiye’de Amerikan Kolejinde okuduğu ve bu veliaht prensin adının “Gazi” olduğu (Mustafa Kemal’e olan sevgiden dolayı), Kral’ın Mustafa Kemal’in Nutku”nu defalarca okuduğunu ve "Büyük eser. İnsan doymuyor, okudukça okuyacağı artıyor. Ve biterken içine hüzün çöküyor. İnsan istiyor ki bu kitap bitmesin. Mütemadiyen söylesin, söylesin.. Büyük adamların sözlerinde, yazılarında, eserlerinde her şeylerinde hudutsuz bir güzellik ve büyüklük var.” dediği yazılarak Irak Kralı Faysal’ın Türkiye ve Mustafa Kemal’e karşı iç dünyasını nakletmeye çalışmıştır.¹

7 Temmuz günü, Türk basını birinci sayfadan Kral Faysal’ın Ankara’ya geldiğini duyurmuştur. Faysal 6 Temmuz günü saat 12.00’de Ankara Tren İstasyonu’na varmıştır. Kral ve beraberindekiler muhteşem bir devlet töreni ile karşılanmıştır. Başta Mustafa Kemal olmak üzere devletin diğer bütün sivil ve askerî erkânı karşılamada bulunmuştur. Top atışları ile selamlanan Kral, Ankara istasyonundan Ankara Palas’a kadar Türk ve Irak bayrakları ile süslenmiş caddedeki asker ve halkın yoğun ilgisi ile karşılanmıştır.²

Kral Faysal, Ankara’ya geldiği ilk gün saat 16.00’da Çankaya Köşkü’nde Mustafa Kemal ile görüşmüş; akşam da Ankara Palas’ta Gazi tarafından Kral’ın onuruna yemek verilmiştir. Mustafa Kemal yemekte yaptığı konuşmada;

"Sayın Kral!

Haşmetli şahsınızı burada, Türkiye Cumhuriyeti’nin merkezinde selâmlamakla mutluyum.

Dostumuz ve komşumuz saygıdeğer Iraklılara ve onun sevilen hükümdarına karşı çok içten dostluk duygularıyla bağlanmış bulunmaktayız. Bu duyguların Türkiye’de ne kadar kuvvetli çarptığını, kendiniz göreceksiniz. Haşmetli ziyaretiniz, var olan dostluk duygularını ve bağlarını şüphesiz çok kuvvetlendirecektir.

Bütün çabalarını barış içinde gelişmeye adayan, komşularıyla ve dünyanın bütün milletleriyle karşılıklı içtenlik ve eşitlik kuralları içinde iyi geçinmeyi ilke edinen Cumhuriyet Hükümeti, Irak’ın gittikçe artan bir yükselme ile huzur içinde mutlu ve rahat olmasını ilgi ile izlemekte ve devamını dilemektedir.

Milletler arasındaki bağların ve ilgilerin gelişmesinde çok önemli olan ve tarihin içinde daima etkisini gösteren coğrafî, iktisadî sebeplerden başka, bugünkü karşılıklı faydaları ve iç, dış barış ve sakinlik siyasetleri ve ilişkileri de Irak ile Türkiye’yi birbirine yaklaştırmakta ve daha çok dost yapmaktadır. Bu görüş ve anlayışta ortak olduğumuza olan inancımı bildirmeme izinlerinizi rica ederim.

Bu içten düşünce ve duygular içinde sözlerimi bitirirken, burada bulunmasından dolayı hepimize sevinçler veren saygıdeğer misafirimiz Haşmetli Kral’ın kişisel mutluluklarını ve dost Iraklıların rahatlık ve başarılarını dilerim." ³

Kral Faysal da yaptığı konuşmada Türkiye’nin barış ve gelişme yolunda attığı adımlar ve göstermiş olduğu başarıları memnuniyetle takip ettiklerini, iki ülkenin dostluk ve komşuluk ilişkilerini geliştirmeleri için dün ve bugün için önemli sebeplerin var olduğunu, Mustafa Kemal’in görüşlerini ve kanaatlerini paylaştığını belirtmiştir.⁴

Kral Faysal dört gün süren Ankara ziyaretinde, Ankara Kalesi, Hacı Bayram Camii, Türk Ocağı, TBMM ve Atatürk Orman Çiftliğini gezmiştir. Ankara’daki gelişmişlik Kral’ı çok etkilemiştir. Başlatılan değişim ve atılımlar karşısında şaşkınlığını gizleyememiş, “Artık kışı Bağdat’ta yazı Ankara’da geçiririz.” demiş; Gazi de bu cümleyi, “Ankara’da ve İstanbul’da.” diyerek tamamlamıştır.

Kral’ın Gazi ile devam eden sohbetinde söz Musul meselesine gelmiş ve Mustafa Kemal bu toprakların Iraklılara verildiğini hatırlatmıştır. Bunun üzerine

Kral I. Faysal: “Fakat buna mukabil bütün Irak’ı kazandınız. Bugün Bağdat caddelerini hep Gazi’nin hayranları ve perestişkârları dolduruyorlar.”⁵ demiştir.

Ankara’daki görüşmeler içerisinde Kral Faysal’a eşlik eden Irak Hükûmet Başkanı Nuri Sait Paşa, Maliye Bakanı Rüstem Haydar Beyler ile Türk hükûmet yetkilikleri Başbakan İsmet Paşa, Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü (Aras), İçişleri Bakanı Şükrü (Kaya), Maliye Bakanı Mustafa Şeref Beyler arasında yapılan resmî temas ve görüşmelerde; iki ülkenin ilişkileri, iki ülke vatandaşlarının diğer ülkede ikamet ve ticaret anlaşmasının yapılması için görüşmelerin başlaması hususunda ittifak oluşmuştur. Sınır emniyet ve asayişinin sağlanması hususunda alınan tedbirlerin samimiyetle uygulandığı ve bunun da iyi sonuçlar verdiği her iki tarafça dile getirilmiştir. Her iki ülke, sınırda birbirinin aleyhine olacak hiçbir harekete müsaade etmeyeceğini ve bu işi ciddiyetle takip edeceklerini onaylamışlardır.⁶

İhsan Sabri BALKAYA

Kaynakça:
1 Vakit Gazetesi, 5 Temmuz 1931, Sayı: 4843
2 Akşam Gazetesi, Vakit Gazetesi, Cumhuriyet Gazetesi, Yarın Gazetesi, 7 Temmuz 1931.
3 Hâkimiyet-i Milliye, 08.07.Temmuz 1931
4 Yarın, 7 Temmuz 1931, No: 554.
5 Akşam, 9 Temmuz 1931, No: 4576.. Vakit, 8 Temmuz 1931, Sayı: 4846. Yarın, 9 Temmuz 1931, No: 556.
6 Akşam, 10 Temmuz 1931, No: 4577.