Ürdün Kralı Abdullah'ın Türkiye Ziyareti

İngiliz mandası altında bulunan Ürdün ile Türkiye arasındaki ilişkiler 1930’lu yıllardan itibaren gelişmeye başlamıştır. 1931 yılında imzalanan Dostluk ve Kardeşlik Anlaşmasını Ürdün Kralı Abdullah’ın 30 Mayıs-8 Haziran 1937 tarihlerinde gerçekleşen yaklaşık olarak on gün süren Türkiye ziyareti izlemiştir. 1937 yılı Mayıs ayında İngiltere Kralı’nın taç giyme töreni için Londra’da bulunan Emir Abdullah, Başbakan İsmet İnönü’nün daveti üzerine ülkesine dönerken 30 Mayıs 1937’de trenle İstanbul’a gelmiştir. Emir, İstanbul’da gazetecilere yaptığı ilk açıklamada, “Türkiye’ye karşı derin muhabbet duymaktayım. Beni buraya getiren de bu büyük muhabbetin bir eseridir. Londra’da görüştüğüm muhterem Başvekiliniz İsmet İnönü’ye eski muhabbetlerimi tazelemek ve yeni muhabbetler husule getirmek, burada yaratılan yenilikleri görmek için Türkiye’ye gelmek istediğimi izhar ettim. Ve bugün Türkiye’ye gelmek saadetini duyuyorum. Göz kamaştıran muvaffakiyetinizi büyük bir sevinç içinde takip ediyorum ve böyle nice nice muvaffakiyetlere ermenizi Cenab-ı Hak’tan dilerim. Türkiye şark milletleri içinde daima piştar mevkiindedir. Ankara’da büyük Atatürk’ü göreceğim. Atatürk, sevdiğim bir memleketin kıymeti ölçülemez bir reisidir. Kendilerine karşı duygularımın samimiyeti çok kuvvetlidir. Ardından Şam’a ve oradan da memleketime döneceğim.” sözleriyle Türkiye’ye gerçekleştirdiği ziyaret ve iki ülke arasındaki dostluk ilişkileri hakkında bilgi vermiştir (Akşam, 31 Mayıs 1937, s. 4).

31 Mayıs 1937 tarihinde Ankara’ya ulaşan Emir Abdullah, Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk ile bir görüşme yapmıştır. (Akşam, 01 Haziran 1937; Cumhuriyet, 01 Haziran 1937). Ziyaret sırasında Emir, “Bu terakki ve teali, Hak’kın bütün şark milletlerine büyük bir lütfu olan bir Ata’ya malik olmanın ve ona sarılmanın sımsıkı eseridir.” diyerek iyi niyetini ve dostluğunu göstermiştir (Bilgin, Sıtkı, 2013, s. 330).

Emir Abdullah Ankara Palas’ta bulunduğu sırada gazetecilere verdiği bir beyanatta, Çatalca’dan bu yana Türk halkının sıcak ilgisinden ve Mustafa Kemal’i yakından tanımaktan duyduğu memnuniyeti de dile getirmiştir. (Akşam, 02 Haziran 1937: 2). Emir, Cumhuriyet Gazetesi muhabiri Mekki Said ile olan mülakatında ise Mustafa Kemal Atatürk’ün Türkiye için öneminden bahsetmiş, Ankara’nın güzel bir kent olduğu değerlendirmesinde bulunmuştur (Cumhuriyet, 02 Haziran 1937).

2 ve 3 Haziran’da Ankara’da gezi ve temaslarını sürdüren Ürdün Emiri 3 Haziran günü yeniden İstanbul’a gelmiş ve Beylerbeyi Sarayı’nda konaklamaya başlamıştır (Akşam, 04 Haziran 1937 ; Ulus, 04 Haziran 1937). İstanbul günlerini dolu dolu geçiren Emir, gezisinin altıncı gününde, Cumhuriyet Gazetesi’ne yeniden bir mülakat vermiş ve Atatürk’ün liderliğinde Türkiye’nin kalkınmasından övgü ile söz etmiştir. Ankara’nın çok gelişen bir şehir olduğunu belirten Ürdün lideri, uzun yıllarının geçtiği İstanbul’u çok beğendiğini söyleyerek yıllar önce İstanbul’dan ayrılıp Hicaz’a dönerken ağladığını ifade etmiştir. Mülakatında özellikle Türkiye’deki okullardan ve öneminden bahseden Emir, Avrupa’ya yapmış olduğu seyahatte çok yer gezdiğini ancak en fazla Türkiye’de mütehassıs olduğunu söylemiştir (Birbudak, 2013: s. 531 ; Cumhuriyet, 05 Haziran 1937).

Cumhuriyet Gazetesi (6 Haziran 1937)

Ankara’da gerçekleşen ilk görüşmeden sonra 5 Haziran 1937 tarihinde İstanbul’a gelen Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk Ürdün Emiri ile yeniden bir araya gelmiştir. Mustafa Kemal ve Emir Abdullah, Ertuğrul Yatı’nda devam eden sohbetlerini samimi bir havada sürdürmüştür. (Akşam, 06 Haziran 1937: Cumhuriyet, 06 Haziran 1937).

Mustafa Kemal Atatürk Ürdün Kralı Abdullah'la birlikte Ertuğrul Yatı'nın güvertesinde. (5 Haziran 1937)

Emir Abdullah, Türkiye seyahatinin dokuzuncu gününde ilk olarak Florya’ya da ki Atatürk Köşkü’ne gitmiş daha sonra Yalova ve Bursa’yı gezmiştir (Akşam, 08 Haziran 1937 ; Son Posta, 08 Haziran 1937).

8 Haziran günü Yalova’dan İstanbul’a geri dönen Emir Abdullah, Galata Rıhtımı’ndan Dacia Vapuru ile Hayfa’ya doğru hareket etmiştir (Akşam, 09 Haziran 1937 ; Ulus, 09 Haziran 1937 ; Cumhuriyet, 09 Haziran 1937). Yola çıkmadan evvel gazetecilere verdiği beyanda Türkiye’de gördüğü sevginin hatırasını saklayacağını belirten Emir Abdullah, ilk fırsatta bir kez daha Türkiye’ye gelme arzusunda olduğunu söylemiştir. (Son Posta, 09 Haziran 1937: 4).