Amerikalı Gazeteci Clarence Kirshman Streit Mustafa Kemal Paşa'yi Ziyareti

Amerikalı gazeteci Clarence Kirshman Streit (1896-1986) 1920 – 1921 kışında Ankara’yı ziyaret eder. O sıralarda Philadelphia’da çıkan “Public Ledger” adlı bir gazetede çalışan bu genç adam, 25’inci yaşgününde İstanbul’dan Samsun’a giden bir gemiye biner. Bu yolculuk, İç Anadolu’daki Türk Milli Mücadelesi’nin Ankara’daki karargâhına yapacağı yolculuğun ilk ayağıdır. 3 gün sonra Samsun’a varan Streit, Anadolu’da iki ay geçirir ve Mustafa Kemal Paşa da dahil olmak üzere yeni ülkeyi kuracak kadrolardan birçok kişiyle tanışıp mülakatlar yapar. Seyahatine “Birçok eşkıya ve korkunç Türk”ü tanımak üzere başlayan Streit’ın Paris’e döndüğünde bu yargılarından eser yoktur. Streit’ın bir ulusun mücadelesine dair notları, fotoğrafları, “Türk George Washington” olarak tanımladığı Mustafa Kemal Paşa’yla röportajları övgü dolu olduğundan, ilgi çekmez ve basılmaz.

Streit, Mustafa Kemal Paşa’yla Meclis başkanı seçildikten sonra mülakat yapan ilk yabancı gazeteci. Mustafa Kemal o yıllarda mülakat vermeye pek alışık değil, daha açık konuşuyor, sonraki yıllarda verdiği mülakatlara bakınca daha mesafeli. Önce sözlü mülakat yapmak istemiyor. Streit 19 soru gönderiyor, Mustafa Kemal de 9 sayfalık bir cevap yazıyor. Daha sonra evinde buluştuklarında Fransızca mülakat yapıyorlar. Satır aralarında anlaşılıyor ki Streit, Mustafa Kemal’in zevkine, Ankara’da tren garının yanında ikamet ettiği küçük konaktaki odasına hayran kalıyor.

C. K. Streit'in kaleminden: “Beni kabul ettiği calışma odası resimler, fotograflar, kitaplar, sanat objeleri ve mobilya ile zevkle döşenmişti. İnsanın herhangi bir üst sınıf Batılı evinde rastlamayı bekleyeceği bir oda. (...) Mustafa Kemal Paşa ile mülakat yaparken ellerinin bilinçsizce kehribar bir tespihle oynadığını fark ettim.”

  “Onu gözlükleriyle ve kalpaksız görün profesöre benzer bir edası var. Yüzünde idealist (hayalperest) bir şey var, özellikle gözlerinde, ama hayallerini gerçekleştiren bir hayalpereste ait.”

Streit’ın Atatürk mülakatına dair notları;
“Çok az insan beni bu Türk Washington’ın etkilediği gibi etkilemiştir. Hangi ülkede olursa olsun iz bırakırdı. Kendine çabucak güven aşılama yeteneği olan nadir insanlardan biri. İnsanların uğruna ölmek isteyeceği bir adam. Fiziksel açıdan yakışıklı, yapılı bir adam, 40 yaşında. Bir entellektüelin sahip olabileceği yükseklikte alnı var, eylem adamlarının ağız ve çenesine sahip, yani bir savaşçı. Yüzünde, gözlerinde, idealistçe bir şey var; bir hayalpereste has ama hayallerini gerçekleştiren bir hayalpereste. Batı basınında, ‘asi, diktatör, demagog’ olarak yer alıyor. Asi olduğu şüphe götürmez. Fakat diğer iki yakıştırmaya gelince bu adamla karşılaşmak ve onu Ankara’daki gündelik hayatının içinde görmek bunun saçmalık olduğunu fark etmek için yeterlidir.”

Yirmi altı gün kaldığı Ankara’dan sonra Eskişehir, Afyon üzerinden Antalya’ya geçen ve gemiye binip Anadolu’dan ayrılan Streit, son olarak, anılarını samimi bir itiraf ile bitirir:

“Türkiye’ye, Türklere karşı önyargıyla gelmiştim; Türkleri yakından tanımak için onlarla yaşayan birçok kişi gibi, ülkeyi onların dostu ve hayranı olarak terk ediyorum.”

Kaynak: Bilinmeyen Türkler, Heath W. Lowry, Clarence K. Streit, Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları 2012